Traduce al gallego o a otro idioma

miércoles, 4 de octubre de 2017

miércoles, 8 de marzo de 2017

RAÍÑA LUPA


Oigan, nenos e maiores, 
olláparos de todas cores, 
apalpadores e meighas, 
polbos e trolls da xaneira, 

Barbanzáns e barbanzanas, 
de alén mar ou da montaña. 
escoiten abrindo os ollos, 
aínda que teñan un soio. 

Que a lenda da Raíña Lupa 
quizais non a oíron nunca 
 i era ben brava mullere 
dona de hoxe canto vedes. 

De Iria Flavia ao Pico Sacro, 
de Mallou a Caldebarcos 
tiña homes e tiña bois, 
tiña lobos e  dragois. 

Tamén tiña moito xenio, 
con el facía sortilexios: 
convertíase en serpe 
na alborada de setembre, 

 Peiteaba cabelo de moura 
no San Xoán alí na Moa 
antes de raiar o día, 
que vela daba ledicia. 

Mesmiño no Monte Pindo, 
na ruxidoira do río, 
nunha agochada espenuca 
gran tesouro tiña Lupa. 

Dis que a fervenza do Xallas 
de moedas d´ouro brilaba 
cando apousaba o sol alí 
no anovado rexurdir. 

Moitos fóronnas buscare 
por ver de se ben aquelare: 
e non acharon máis riqueza 
que a da nosa natureza; 

que nos dá o que precisamos 
si con amor a tratamos, 
e coidándoa e labrándoa 
énchenos de ricas viandas. 

Conta o Códice Calixtino, 
esa guía do Camiño, 
que chegou de Terra Santa 
unha comitiva estrana. 

Acompañaban ao corpo 
dis de Santiago Apóstolo 
e ao baixalo da barca 
buscaban quen o cargara. 

Uns bois pedíronlle a Lupa 
e a raíña, que era ben lurpia, 
guiounos ao alto dun covelo 
como para ir cazar cotovelos. 

Recibiunos un gran dragón 
que cáseque os chamuscou 
e unha parella de touros 
aventando fume mouro.

A Raíña Lupa é unha das moitas mulleres bravas de Galicia, por iso lle dicían as lendas Loba ou Luparia, como fero e bravo é o cánido salvaxe que protagoniza tantos dos nosos contos de inverno na lareira. Algúns escritos localizan a súa morada e dominios no Castro de Mallou (Carnota) na Idade do Ferro, e ata falan moitas lerias do grande tesouro da Raíña Lupa, agochado e nunca atopado nunha cova interna do encoadoiro do Ézaro (Dumbría), onde ferve o Xallas. 


Por si fora pouca a vinculación desta soberana entre castrexa e medio "moura" coa Costa da Morte, aínda habería que lembrar que calqueira roteiro polo Monte Pindo que se precie deberá pasar a carón dos Xigantes,  uns enormes penedos graníticos con certo xeito antropomórfico que parecen vixiar e gardar o reino misterioso de Luparia. 
O medieval Códice Calixtino menciona tamén a esta raíña coma unha persoaxe ben significada e importante na lenda da traslación dos restos do apóstolo Santiago, si ben sempre desde a intención sincrética do Cristianismo de adaptar as figuras consolidadas na cultura ancestral autóctona á súa inclinación relixiosa. Nesta historia, unha intelixente Lupa engana por dúas veces á cansina comitiva mortuoria para desfacerse deles e, na segunda, mándaos xunguir uns bois seus que en realidade eran touros tan bravos coma ela. Indómita e agreste no imaxinario, nembargantes a raíña convírtese no texto publicitario do Camiño de Santiago á fé cristiá ao ver _ según o Códice_ como as bestas ficaban mansas por miragre do santos restos. Esta campaña publicitaria medieval deulles éxito ate hoxe en día. 


Lanuxos quixo materializar en lá esta arrichada e temible soberana galega e dotouna de rexio toucado lupario na súa testa, así como dun cetro con cornos de touro lembrando aquel episodio lendario. Que as mulleres guerreiras non señan condenadas ao esquecemento!


martes, 24 de enero de 2017

O OLLÁPARO Conto para maiores, nenos ou monstros, como se estime


-Eu comín ao alcalde, si, porque tiña fame, non por motivos ideolóxicos nin políticos, que eu só son un olláparo común e non me meto nas vosas andrómenas. Nin sabía que era iso de ser alcalde antes de agora. Eu vin un humano tan grandecho e mantido, que nos chegaría á nosa familia polo menos para un mes enteiro de mantenta, ben salgadiño en anacos…

 

-Aforre os detalles, don Olláparo, e limítese a responder ás preguntas do fiscal.

 

Así mesmo lle espetou o xuíz con toda a solemnidade posible, aínda que con tanta curiosidade cando miraba para el, coma o resto dos presentes, que non pestanexaban ante aquel estraño ser alto coma un pino, ancho coma media ducia de bocois, e azul coma o mesmo ceo despexado. Con todo o incrible que resultaba, o máis rechamante daquel xigante celeste era o seu vivaz único ollo chantado coma unha poza escura no cumio dunha inquedante testa penza calcadiña a un perfecto queixo de tetilla ou de San Simón da Costa. Todas as xentes da comarca e de ata mil quilómetros da contorna acudían acotío por quendas ao xuízo daquel espectacular reo: entraban por unha porta da lonxa fatos de sesenta persoas máximo, pampeaban coa boa aberta quince minutos ininterrompidos mentres engulían ás agachadas flocos de millo e, ao cabo, un garda obrigábaos a saír pola outra saída da rula para dar paso a un novo aluvión de almas expectantes de emocións fortes. Moitos pasaban alí o día enteiro a agardar ringleiras para ver unha vez máis e outra ao Olláparo... Este amosábase calmo e milagrosamente dialogante, non daba sinal algún de querer atacar a ninguén, aínda que sempre que podía queixábase da súa crecente fame acenando cara aquelas escrofas de xabarín que lle sobresaían dos beizos e reivindicaba o  dereito da súa especie á supervivencia. Nese intre, algún espectador por completo engaiolado co momento tráxico adoitaba pedirlle ao garda unha coca-cola zero ata decatarse de onde estaba e marchar expulsado da sala. Tamén houbo un listo que quixo inmortalizar o momento da besta azul cunha foto, vídeo ou instantánea panorámica para se forrar difundíndoos nas redes, mais foi reprendido inmediatamente con vinte anos e un día de prohibición de lectura e audición de ficción de calquer tipo, incluso contos da avoa. Non se repetiu a tentativa.



 

Isto da supervivencia ollápara pasaba, claro está, por asumir a lei natural de selección de que o máis forte sobrevive, e continuar exercendo como comelláns depredadores dos seres humanos, así que o patético fiscal trataba de negar a evidencia e argumentaba que un olláparo era só unha criatura mitolóxica, lendaria, e por ende, irreal. Que non precisaba xantar nin alcaldes nin outros cargos públicos nin nada, e que non permitiría darlle alimento algún mentres estivera en prisión preventiva para que á vista de todos desaparecera calquera día xa que aquelo tratábase, sen dúbida algunha, dunha alucinación colectiva ben estudada polos psicólogos e sociólogos modernos e  tan do gosto galego. Porén, o Olláparo defendíase.

 

-Eu preciso comer xente, é a miña natureza Non vos odio e ate me parecedes simpáticos e paveros, mais como os lobos comen esquíos ou ovellas i estoutros comen noces ou herba, que tamén son seres vivos, formamos todos parte da cadea trófica, non podemos cambiar iso. Eu tentei modificar a miña alimentación porque souben que vós, os humanos, dominades o mundo e castigades coa morte ou a extinción ás especies que vos atacan, mais foi imposible… atragóanseme as vacas, os cans, os cabalos… e non me alimentan pois os olláparos precisamos absorber a vosa intelixencia e capacidade creativa,  é o que mellor nos nutre xa que foi o que nos pariu.

 

-Pero, don Olláparo, por que veuse entregar ás autoridades? Non será porque realmente síntese culpable do seu abxecto crime? Confese!_atallaba o fiscal acenando con sorna.



 

-O que me sinto é responsable dunha boa convivencia  nun mundo onde os humanos tedes o poder, aínda que xamais culpable das miñas necesidades biolóxicas. Ou que vós xulgades ás vacas por contaminar o ar e facer diminuír a capa de ozono cos seus peidos? Sería absurdo culpabilizalas pois é algo consubstancial a elas, non o fan por mal. Os olláparos, tampouco. Que vos damos moito medo? Seguro, mais así foi como nos imaxinástedes: feos, dentudos, grandes e desgarbados. A outros dos vosos inxenios medoñentos, aos vampiros, por exemplo, ben que os queredes, lles adicades un día ao ano, os imitades e algúns ata serrades os vosos canteiros para parecervos a eles. E iso que son ben sanguinarios… E porque vos pon a súa eternidade?  A eternidade dos misterios pode proporcionar incluso unha fonte case inesgotable de recursos económicos. Ou non vos decatades de toda esa longa ringleira de xente disposta a agardar o que sexa por ver algo ben distinto que os sacuda das súas vidas anodinas? En Escocia levan séculos ofrecendo visitas turísticas ao Lago Ness coa remota posibilidade de ver ao monstro ou de seguir soñando con el. Ata vos teño feito un favor amosándome neste pobo perdido que será a partir de agora, viva eu ou morra, o vindeiro punto de peregrinaxe nas rutas internacionais do misterio. Este pobo existirá no mapa. Que é a existencia, señor fiscal, en que consiste existir?_concluíu un olláparo enfeblecido por varias xornadas de xexún que porén foi quen de arrincar unha andaina espontánea de aplausos na sala ateigada.



 

-Si tan intelixente se cree, don Olláparo, díganos como conviviremos harmoniosamente homes e olláparos, vítimas e os seus depredadores. De fantasías?

 

Daquela fíxose o silencio na lonxa que levaba unha semana facendo de xuzgado improvisado. O público entón deixou de meter flocos de millo no papo, decatándose por vez primeira de que aquel espectáculo deixaba de selo para se converter nun problema que tamén lles influía, e moito, a todos os que escoitaban ou pampeaban. A convivencia de homes e olláparos tamén era un dilema deles e parecía que aquel grávido silencio escrutador lles preguntaba directamente a cada un a solución. 

 

Tardou un bo cacho en se erguer do banco un velliño centenario ao que ningún dos gardas ousara  mandar liscar para deixar sitio a outros por mor, tanto do respecto que provocaba a súa idade e aparencia febles como pola autoridade que emanaba da dureza da súa mirada rexa. Debía levar alí a xornada enteira. E falou.

 

-Ninguén dos que estades aquí sabedes nada dos olláparos. Nada. Non sabedes que estes seres magníficos e temibles, que habitan as entrañas dos nosos montes e mimetízanse en cores coa natureza que os arrodea, son curmáns do ciclope Polifemo ou do xigante irlandés Balar ou do máis cercano Ajáncano da Cantabria. Todos eles representan no noso imaxinario cultural ao poderoso vixía de ollo sempre axexador que é o futuro, incerto para estes pobres mortais que somos os humanos. Eles mírannos por riba dos nosos ananos ombreiros controlando os nosos pasos porque  estes xigantes seguirán no mundo cando nós irremediablemente marchemos del; e cómennos como o porvir comerá a cada un de nós cando lle chegue a súa hora. Como ben sabedes, o tempo é insaciable, comellán coma eles ou aínda peor. 



A min contoume todo isto meu bisavó fai case cen anos e tamén cantábame cantigas e lerias doutras moitas criaturas da nosa cultura galega: da Santa Compaña, dos mouros e mouras, das señoras con peites de prata que atopabas na mañanciña de San Xoán antes de raiar o día, de María Castaña, de Pepa a Loba, do Apalpador, dos lobos astutos, e de tantas outras personaxes que a cotío pisan a liña entre o real e o irreal piteirando dun lado e doutro da mariola. E de máis vello, lin as súas historias nas páxinas de grandes escritores coma Eurípides, Luís de Góngora, Carballo Calero, Anxel Fole… Eles deron a súa enerxía en vida para manter estas criaturas vivas, así que eu quero que esta miña carne estragada polos anos sirva cando morra de mantenta a don Olláparo, que amosou nobreza de espírito ao vir falarnos para buscar unha convivencia posible. 

 

Volveu reinar o silencio mentres outros dous velliños na sala erguíanse con esforzo apoiando a proposta do primeiro. O resto do público nin ousou moverse ou respirar: aquel día aprendeu o que é o respecto.