Traduce al gallego o a otro idioma

viernes, 30 de diciembre de 2016

Nadal Lanuxo e Canalla


Nun bar canalla dun pobo descunchado que cambalechaba patexeiros por iates amarrados houbo unha noite unhas presenzas lanuxas. Estas chegaron i en silenzo abordaron o timón dunha nave seca, arraigada de vez na terra sedimentada, aínda sabendo que endexamais pasarían A Marola. 
O espírito lanuxo só quería expresar coa súa existencia un xeito peculiar da vida máis cercana, máis tanxible e apalpable, menos divina e nada mística. Daquela, chantou no vórtice do seu espazo unha cachola de porco como símbolo atávico de que, para un galego, o primeiro, o último e mais o do medio sempre é comer ben e comer coñecido, da casa. Como di esa nosa lei de señores das moscas que somos: de morrer, morrer fartos. Á destra do tótem, a Nai, a Matriarca, a muller paridora, mantedora e criadora de vida, que tamén devén matachina chegado o momento da supervivencia dos seus. Á súa sinistra, o pai Apalpador, a enerxía baril do calor feito carbón, da madeira e da castaña como sustitutos imprescindibles das febles raiolas do sol nas longas, escuras e frías invernías.


Mais o espírito lanuxo tamén quixo acochar esta desacralizada escea coa maxia e coa ilusión inherentes a calqueira historia nosa. Por iso, as tres meigas magas traen, coma adoratrices, non do lonxano Oriente, senón daquí mesmiño, os feitizos benéficos e maléficos cos que a vida se encargará de salpimentar ao chou. E o que teña que ser, será.
Por último, o pobo, ávido de celebracións de que aínda respiramos, achégase con ledicia de gaitas a adorar ao presente e ao momento. A música ben requintada e os peixes pescados con suor i esforzo son dádivas ofrecidas a ningún deus, senón á única e material realidade da supervivencia diaria, para que siga xirando a roda da vida. 


As presenzas lanuxas fóronse como viñeron: silentes, coloridas, atentas ao latexar dos tempos e dos ollos sabedores. E non irán a Belén nin a ningures adorar ningún deus. Espero que algo deles quede convosco. 


lunes, 24 de octubre de 2016

QUEIXO DE LÁ BOTANDO O ESCONXURO SEN XURO


Faltriqueiras murchas, baldeiras huchas;

vampiros bancarios e chuchacartos.

Ladróns desfiuzadores de vivendas,

de soños, de ilusións e de carteiras.

Brokers de maletín: rapiñas carroñeiras.

Políticos mercados ca nosa puta pasta,

que decretan mil e unha noxentas artimañas,

ata ter que ó Capital venderlle a ialma.

Xurro enxurrado, traballo a destallo;

pensións polas nubes, vellez ó carallo.

Activos tóxicos, opas hostís,

hipotecas vómito, rafting companies.

Pecañenta lingua de mal Parlamento

lambendo nas bragas do grande burdel,

mentres ve estoupar o orbe enteiro

e aturuxan Rajoy canda Merkel.

Tufo dos altos contratos blindados, 

a xofre cheiran conselleiros, notarios,

caspa de xuíz, baba mesta de alguacil,

e tódolos presidentes do puto FMI,

tanto os xa vidos como os por vir.

Forzas do Ibex, Eurostock, barril Brent!,

fóra do meu camiño e do meu niño!

Rameiras de mercado e de parquet!,

fóra do meu porquiño no San Martiño!

Porque non quero xuros polo conxuro,

nin imposto que grave o calostro,

nin SGAE de merda que estrague as festas,

nin Gayoso que nos mexe no lombo,

nin Méndez que nos caghe na frente,

e sigamos a dicer que xa chove de vez

nesta terra mol do derradeiro solpor.

Neste ano que se cumpren corenta e catro

do primeiro conxuro de queimada pronunciado,

alá por Vigo e polo mestre Avalo,

nesta xornada de Todos os Santos

imos tentar por unha vez de renovalo

esconxurando ó novo e fedorento diaño, 

que non é outro que: Don Carto.

Chámese xuro, stock opcion, interés,

só vos chero polo voso parné,

i heivos honrar así ghastés.

E cando vos chuche a médula,

heivos tronchar coma pau sec.




Letra: Sabela Latas





jueves, 20 de octubre de 2016

A MATACHINA

Évos ben certo que tódalas mulleres da casa participaban arreo na matanza do porco: carrexando, termando, limpando, cortando, salpimentando, apezando, cociñando roxós e carnes mortas ou aturando crianzas achispadas a medio camiño entre medoñentas e divertidas. Évos ben certo que a muller era ubicua ese día grande de mantenza de outono, e facer, tiña que facer un pouco de todo. Mais chantar o coitelo de aceiro na gorxa do marrau... ai, saca de aí, iso non o temos visto cáseque nunca facer a ninghuna das nosas avoas doces, delicadas e máis sutís ca o papel de fumar Abadie. Disque non lles daba o peito... disque...


Porque si había que matar un polo ou galiña, ou media ducia pola festas, segándolles dun tallazo certeiro o pescozo ata que o corpo descabezado saía correndo por fuxir daquelas amas treicioneiras que moitos meses lle deron interesado gran, entón non había ningún problema. Ou si había que esfolar lentamente, con aquel son arrepiante da pel esgazada, un belido coelliño branco entre dúas, ao tempo que facían lerias de comadres sobre cornos, casamentos, colleitas e outras herbas, tampouco pasaba ren. Coas bestas de menos de tres kilos, as vellas femias galegas non tiñan miramientos, non, pero co porco... Meu probe, si ata lle tiñamos nome... Si era mesmiño coma un cristiano, fóralle a ialma.



Por iso, desde Lanuxos, quixemos facer unha louvanza do espírito da Matachina que toda muller forte e vital leva dentro, porque para comer (proteínas polo menos) hai que matar, e despois lavar ben as mans e amamantar aos fillos e botar unha brisca. Co marrau non se atreveron moito, non, pero que non se fora con outra, xa vería el se non lle daban gañote elas mesmas. 



miércoles, 19 de octubre de 2016

FORA DE XOGO, PASPÁNS PREXUICIOSOS!!!


Porque xa estamos fartas dos equipos segregados da meirande parte dos deportes; porque non so é precisa forza para competir e gañar, senón saber aplicar en cada momento a habelencia, a rapidez, a axilidade, o traballo conxunto, a precisión, o ataque, a puntería... ; e porque aínda non coñecemos no pleno século XXI das nosas entretelas ningunha árbitra que chifre ben alto e forte en partidos de fútbol de primeira división, nin tan sequera de segunda, queremos facer unha lanuxa ben brava pola igualdade da vida deportiva entre sexos igualmente funcionais.

Tarxeta amarela aos prexuicios!!


Non ás apostas deportivas sen control de menores!
Non ás figuras máis sonadas do futbol (léase Cristiano ou Neimar, que xa teñen cartos dabondo) anunciando que apostan por Internet. Fanlles moito mal a moitos dos seus seguidores menores de idade. Tarxeta vermella!!





martes, 10 de mayo de 2016

MARIÑEIRAS SENLLEIRAS

Nen mulleres, nen curas no barco. Esta é unha das moitas leis tácitas ou non escritas, nen moito menos explicadas racionalmente, que rixen aínda na mentalidade da xente navegante, a cal abofé que adoita ser de xénero masculino. 

O pavor a un naufraxio sería o fundamento infundado para esgrimir sempre a tallante negativa a embarcar féminas ou sacerdotes a bordo salvo días sinalados de romaxes mareiras. Uns lles lembrarían aos mariñeiros os enterros aos que acudían e a arrepiante morte a carón da que andaban, e sobre elas... sobre elas, de antigo tense dito que una muller desnuda na cuberta atraía as treboadas, a excepción, claro está, dos voluptuosos mascaróns de proa tan en voga en séculos pasados.


Por este tipo de supersticións ou semellantes, chegamos ao segundo milenio cunha porcentaxe de menos dun 2% de tripulantes femininas na frota mercante española, e aínda moito menor se falamos da pesqueira. Aínda máis: moitos espazos terrestres de dominio mariño, como algúns portos _léase Cartaxena_, seguen a limitar ou prohibir o acceso laboral das mulleres que queren ser estibadoras, de xeito que as aspirantes teñen que criar plataformas de apoio ás súas lexítimas aspiracións profesionais (https://www.facebook.com/profile.php?id=100011316134849).


Esto non sucede, en cambio, na frota artesanal, na que a dona e patrona dunha lancha sae ao mar pescar baixo a súa conta e risco sen contar con absurdas andrómenas nen malfarios estranos que non sexan a fame que conxurar día a día co seu esforzo. Como exemplo, a carnotá María Expósito Regueira, referida no libro de Darío Xoán Cabana, Vidas Senllleiras, máis coñecida como a Mariñeira de Quilmas, que gañou a vida rabuñando peixes ao mar mentres enganaba á pacata sociedade feixista dos anos corenta facéndolle crer que o dono da súa gamela, o marido, aínda vivía escapado no monte. Se souberan que morrera, a absurda lei nunca lle tería deixado ser dona e patrona dunha embarcación. Lanuxos tamén quere homenaxear a bravas mulleres coma esta.



lunes, 18 de abril de 2016

AÍ VEN A GHAITEIRA, DEIXÁDEA PASAR

Hoxe parécenos normal ver unha muller gaiteira enriba dun escenario,  xa teña os cabelos verdes ou o cráneo pelado, pero isto non foi así sempre. De feito, no diccionario de Bernardo Acevedo y Huelves e Marcelino Fernández y Fernández (1932) chamado “Vocabulario del bable de occidente” se define a verba gaitero como:
El que toca la gaita; y gaiteira, la mujer del gaitero. Ús. Como adj. Para designar la persona ridículamente alegre, y se emplea de Navia al Eo, y en gall. Y port. 

A muller do gaiteiro, si, porque a esas alturas do século XX a sociedade, de poucas féminas tiña admirado o seu saber facer musical. Soamente está documentada na década dos 20 Áurea Rodríguez Rodríguez como líder do grupo Os Maravillas de Cartelle, aínda que os grandes éxitos destes irmáns de Ourense os levaran a actuar ata en Madrid i Arxentina. Mais terían que pasar outros vinte anos para poder desfrutar do son da gaiteira do cuarteto Os Celtas de Maside, tamén de Ourense, e acadar nada menos que os 60 (cáseque medio século) para que froitificara en Ribadeo o primeiro e único grupo feminino de gaitas habido xamais, chamado Saudade, Gaiteiras de Saudade ou Meniñas de Saudade.
A segunda acepción como adxectivo do diccionario antes citado danos a chave para entender o menosprecio que a figura do gaiteiro chegou a sofrir co paso do tempo ate convertiuse dun profesional de corte, pazo e primeiras celebracións con salario digno e contrato de por medio, a un sinónimo de borrachín e ridículo. Co desprezo dictatorial polas linguas e culturas ibéricas diferentes do castelán remataría a autoestima galega conquerida nos setenta a través da democracia recén instaurada. A labor de centos de grupos e asociacións folclóricas que saíron moitas fins de semana a recoller bailes, cantigas e toques instrumentais polas infindas aldeas de Galicia permitiu, por unha parte, conservar o patrimonio que os avós ateusoraban nas últimas lembranzas, i especialmente, reinterpretalo e sacalo á luz da rúa e dos festivais en boca dunha xuventude de netos e netas orgullosos do seu.
Hoxe en día as mulleres que aman a gaita aprenden a tocala e a tocan, sen medo a prexuicios doutrora, pero segue a ser significativo que entre a figura da pioneira das gaiteiras, Áurea Rodríguez, e as sonadas Seivane, Pato e Peón da actualidade pasara prácticamente un século enteiro. A igualdade aínda está lonxe, e Lanuxos quere achegala un pouco prestixiando ás mulleres que pensan como di a letriña, “que tanto máis ten unha ca outra, que o importante é ter ghaita”.


miércoles, 9 de marzo de 2016

LONGA VIDA AO POLBO DE NASA!

o
O polbo é unha das comidas máis enxebres e idiosincráticas do noso pobo. Cando mastigamos os seus tentáculos estamos revivindo a ancestral loita kraken-home, a pugna entre o medo humano aos temerosos monstros mariños engulebarcos e o noso afán de coñecer o abisal fondo dos océanos. Na festa da feira e con viño e pimentón de por medio, celebramos a victoria do segundo sobre o primeiro.
No imaxinario popular galego existen moitos maldicires acerca deste cefalópodo que sigue a amedrentarnos aínda morto, ben mazado ou cociñado. 


Por exemplo, tódalas mulleres preñadas galegas terán ouvido ás súas nais e avoas que as manchas moradas coas que nacen algúns bebés teñen a súa orixe nun descoido das xestantes no acto de se limparen os dedos ao mandil durante a aparentemente banal tarefa de limpar o polbo. A pegada do octopus vencido ameaza así desde o reino dos mortos coa vinganza de marcar de por vida i en calqueira parte do corpo (a faciana incluída) aos descendentes dos víctores mariñeiros que o capturaron. 

Tamén no momento de deleitarnos co seu sabor no prato non podemos baixar a garda xa que o polbo mantén viva a súa ameaza: que a ninguén se lle ocurra —sexa home, rapaz ou rapaciño— xantalo bebendo auga, pois sofriría tal hinchazón que podería levalo dereito á tumba dun suposto estourido das tripas. Este medo irracional din algúns que podería estar baseado ben no interese dos feirantes por vender viño e refrescos máis lucrativos que a auga da fonte, que era de balde; ben na costume de desecar os polbos como xeito de conservación i exportación a lonxanos destiños transoceánicos como Arxentina ou intercontinentais como Centroeuropa onde sempre había un bo fato de galegos dispostos a papalo. Ao deshidratalo previamente para un transporte menos gravoso, o polbo abofé que hinchaba de novo cando se lle botaba a auga para cocelo, pero... e se seguía a hinchar despois no bandullo???

A propósito do proceso de deshidratado do polbo, contan asimesmo cociñeiras de tradición e renome que o sistema era o mesmiño que se lle daba á roupa: tendelo con pinzas nos tendedoiros e mantelo así pendurado durante sete días e sete noites. Pero, ai! tendo ben coidado de que nese período non cadrara lúa chea, que daquela o polbo quedaría "aluado" e apodrecería sen remedio.

E, por suposto, as artes para pescar o noso sonado cefalópodo non podían deixar tampouco de aludir ao carácter misterioso do ser mariño que nos ocupa: non só se captura con nasa e cun barco propio chamado a polbeira, senón que hai quen emprega un espello ou cristal para atraelo cos reflexos dos que o presumido octopus gosta, e tamén quen o atrae na auga movendo cintas de cores vivas. 
Sexa como for, esta breve reseña de Lanuxos quere ser unha homenaxe a un dos seres más característico do bestiario galego, que sin ser animal de compaña, ben que nos presta na feira. 
Longa vida ao POLBO DE NASA!



jueves, 18 de febrero de 2016

VIRXE DO CARME, SEREA DOS CANTOS



As sereas mitolóxicas foron sempre atracción fatal para os homes do mar cos seus cantos irresistibles. Só Eneas ou Ulises puidéronse sustraer ao seu enfeitizante poder i ser quen de escoitalas, eso si, amarrados ao pau maior do barco mentres as súas tripulacións remaban tapadas de ouvidos. 
A figura da serea, sen dúbida, representa para o ser humano a forza engaiolante do mar, da auga primixenia que fixo nacer a vida toda na terra, e deixarse levar por ela, é dicir, vivir, conleva asimesmo o perigo de morrer tentando coñecer os seus segredos balbucires. Na auga orixinal do nacemento é onde precisamente entronca o imaxinario popular co concepto feminino: a muller, a nai, o útero materno, o primeiro océano coñecido polo feto e o único protector no que vai vivir xamais. 
Aínda hoxe os mariñeiros son devotos ata a médula dunha especial serea que o Cristianismo soubo moi ben enraizar no sentir popular e quen non é outra que a Virxe do Carme. Se a serea peixe-muller destaca pola súa condición híbrida, e os seus atributos fundamentais consisten nos seus peitos sensuais e nos seus belísimos cantos hipnotizantes, mais truncado todo elo pola frialdade das súas escamas marinas; non é casual, daquela, que a Virxe do Carme sexa, en traducción etimolóxica do latín (carmen, carminis: canción, poema), a Nai dos Cantos, unha especie de serea cantora e benigna. É dicir, a virxe vólvese o trasunto positivo, maternal e protector do perigo que sempre representa o mar cheo de sereas. Ela e mailas súas figuras bendecidas con auga da pila eclesial son levadas en procesión tódolos 15 de xuño en milleiros de portos mariñeiros, momento en que a serea neutralizada e cuberta de mantos virxinais volve ás augas unha vez ao ano, tamén entre cantos que agora son salves entonadas polos homes dominantes da situación, e non por ela. Todo de xeito moi controlado, ata con cura polo medio, non vaia ser o demo que a serea volva ser a da mitoloxía e médrelle a cola debaixo da saia.

Adxuntamos un sinxelo poema propio sobre sereas e medos humáns.

Serea, sereíña,
cántame verbas adentro
e decántame o meu sino.

Faime teu cos teus dicires,
alalás do meu tormento;
faime escravo e faime libre:
afógame entre os teus peitos.

Serea, sereíña,
que a morte non me leve en seco,
pois nas túas augas sigo vivo.

Serea do Carme, Virxe de Versos
escumosos no bater dos tempos; 
matrona das ondas rimadas
que a todos nos atan i esganan:
mariñeiros en busca de atraque,
vagalumes na escuridade.